Leesgroep ‘Een schitterend gebrek’, Arthur Japin Door Sara
Visser, Lisan Viveen en Zoë Pasman, klas 5C
Standaardinformatie
Titel: Schitterend gebrek
Geschreven door: Arthur Japin
Jaar: 2003
Thema: Amsterdam , Casanova, Giacomo , Italië , Liefde , 18e eeuw
Uitgever: Biblion Uitgeverij
Samenvatting
Hoofdpersoon en ikverteller is de Italiaanse Lucia. Zij is geboren in
1728 en groeide op in een eenvoudig milieu. Ze kende een onbezorgde jeugd en
was de lieveling van de gravin bij wie haar vader in dienst was. Voor de bruiloft van de dochter van de gravin
komen als gasten vanuit Venetië onder anderen de broers Francesco en Giacomo
Casanova. Tussen Lucia (veertien) en Giacomo (zeventien) ontbloeit voor beiden
hun Grote Liefde. Ze beloven elkaar trouw en leggen hun toekomstplannen vast:
over een halfjaar zullen ze zich verloven, een paar maanden later trouwen.
Na Giacomo's vertrek krijgt Lucia een Franse huisonderwijzer om haar bij te
scholen en voor te bereiden op haar omgang met de hogere kringen. Haar
vorderingen zijn enorm.
Niet lang voordat Giacomo terugkeert, slaat het noodlot toe. De huisonderwijzer
krijgt de pokken en sterft. Lucia verzorgt hem en raakt ook besmet. Ze laat
zich aan armen en benen vastbinden om zichzelf niet open te krabben. Wanneer ze
op het nippertje overleeft en zichzelf in de spiegel bekijkt, ziet ze hoe
geschonden haar gezicht is. Het stort haar in een hevige tweestrijd. Uiteindelijk
neemt ze de beslissing om zich voor Giacomo's carrière op te offeren en hem het
verzinsel over te laten brengen dat ze er met een van de knechten vandoor is
gegaan.
Voor Lucia begint dan een zwerftocht door Italië.
Voortaan noemt ze zich - met dank aan de Franse huisonderwijzer - Galathée de
Pompignac. Ze trekt naar het Zuiden en vindt werk bij een vooruitstrevende
familie in Bologna. Een Franse gravin, die zich opwerpt als Galathées
beschermvrouw. Met deze Française trekt
Galathée als haar secretaris verder op. Ze woont jaren bij haar op haar kasteel
in Vincennes, dichtbij Parijs. De gravin wordt ziek en overlijdt. Galathée besluit
ditmaal naar Amsterdam te reizen. De werkelijkheid is ontnuchterend. Door de
economische achteruitgang én door haar misvormde uiterlijk lukt het haar niet
een baan te vinden. Zo belandt ze ten slotte in de prostitutie. Het is een hard
bestaan.. Haar leven neemt pas een gunstiger
wending als ze haar werk gesluierd gaat
doen.
Op een avond stelt een van die vaste klanten in de schouwburg een Frans
sprekende gast aan haar voor: le Chevalier de Seingalt. Zij herkent in hem
meteen haar vroegere geliefde Giacomo. Maar door haar voile(s), haar andere
naam, haar veel lagere stem en haar volwassen postuur merkt hij totaal niet dat
hij opeens zijn 'trouweloze' jeugdliefde ontmoet. Hij maakt haar het hof. Er
groeit een intensief contact. Ze voeren intrigerende gesprekken, onder andere
over trouw en ontrouw van vrouwen en mannen, gesprekken die telkens balanceren
op de rand tussen onthulling en geheimhouding. En ze vrijen ook, waarbij
Lucia/Galathée haar gelaat zoals altijd bedekt houdt.
Giacomo gaat naar een aangegeven plaats en treft daar, ongesluierd, de verlepte
en mismaakte Lucia aan. Hij is geschokt, praat even met haar en beseft dat hij
haar vroeger groot onrecht heeft aangedaan. Aan Galathée stuurt hij een brief
met geld en een verslag van zijn bevindingen. 'Arme Lucia, zij is niet ronduit
lelijk geworden, maar iets wat nog veel erger is: weerzinwekkend'.
Onze verwachtingen
Onze verwachtingen van ‘een schitterend gebrek’ waren
positief. We hadden van verschillende mensen
al gehoord dat het boek de moeite waard was om te lezen. Daarnaast staat
Arthur Japin bekend als een goede schrijver en de flaptekst sprak ons aan.
Titelverklaring
Je kunt de
titel op verschillende manier opvatten. Ten eerste; Voordat Lucia ziek werd en dus nog geen
gezichtsaantasting had, ontmoette zij Giacomo voor de eerste keer. Giacomo
praat met zijn broer over haar en vertelt hem hoe mooi ze is, hoe gehoorzaam,
hoe gelovig, ze is eigenlijk volmaakt. Ze heeft slechts één tekortkoming; ze is
te jong. Hierop zegt haar broer lachend; ‘wat een schitterend gebrek’. Deze zin
leidt rechtstreeks terug naar de titel. Ten tweede kun je de titel op een meer
figuurlijke manier opvatten. In de titel zit namelijk een groot contrast: een
gebrek is iets negatiefs, dat komt voort uit het feit dat de mensen (na de
ziekte) haar veroordeelden vanwege haar uiterlijk en zelfs van haar walgden.
Het ‘schitterende’ uit de titel wijst op het feit dat ze veel van haar gebrek
heeft geleerd. Zo concludeert ze ook: “Mijn liefde leefde, niet omdat ik werd bemind, maar omdat ik zelf liefhad!(…)
Niet hebben, maar geven. Zo zegepralen wij alsnog. Dit heeft
mijn gebrek mij geleerd.” In feite zegt ze dat haar gebrek in die zin haar
niets negatiefs heeft gebracht, omdat ze zelf liefhad en gaf en haar liefde daardoor alsnog leefde. Dit is dus het
schitterende aan het gebrek.
Personages
Lucia /Galathée de Pompignac
Lucia is de hoofd persoon. Ze heeft een fijne, makkelijke jeugd en op haar veertiende
wordt zij verliefd op Giacomo. Zij groeit verder op tot een mooie jonge vrouw
en om haar voor te bereiden op haar leven met Giacomo, krijgt zij les van Monsieur
de Pomignac. Op een gegeven moment krijgt Lucia de pokken, waardoor haar
gezicht ernstig beschadigd raakt. Zij besluit om dit niet aan Giacomo te
vertellen en vlucht weg. Hierna leidt ze een wisselend bestaan. Om geld te
verdienen wordt ze o.a. prostitué, maar ook bijvoorbeeld anatomisch model. Zij
verandert haar naam in Galathée de Pomignac. Op een gegeven moment begint ze
met het dragen van een sluier, waardoor haar verminkte gezicht niet meer
zichtbaar is voor anderen.
Giacomo
Casanova/Le Chevalier de Seingalt
Op het feest van de gravin ontmoet Lucia Giacomo voor het eerst, waar hij te
gast is. Lucia en Giacomo worden verliefd op elkaar en Giacomo doet een trouw
belofte aan Lucia voordat hij naar Venetië vertrekt. Omdat Lucia vlucht nadat
ze de pokken heeft gehad, ziet Giacomo haar pas weer een hele tijd later, als
zij haar naam al heeft veranderd in Galathée en een sluier draagt, waardoor ze
niet herkenbaar is voor Giacomo. Hij is dan uitgegroeid tot een rijk persoon,
die veel harten van vrouwen heeft veroverd. Hij heeft echter nooit meer
zoveel liefgehad als bij Lucia.
Zelide
Zelide is een wetenschapster. Ze is heel open en eerlijk. Als ze Lucia ontmoet,
die dan nog geen sluier draagt, leert Zelide haar dat ze zich niet moet
schamen. Zelide neemt vervolgens Lucia mee en Lucia helpt haar/gaat voor haar
werken bij allerlei opgravingen. Zelide is heel goed voor Lucia en ze wordt tot
haar dood door Lucia verzorgd.
De gravin
De gravin is de eigenaresse van het landgoed waar de ouders van Lucia werken en
waar Lucia ook opgroeit. Ook ontmoet Lucia Giacomo daar voor het eerst en
krijgt ze er les van Monsieur de Pompignac. De gravin vertelt Lucia over het
belang van uiterlijke schoonheid, en de kwelling die het met zich meebrengt.
Monsieur de Pompignac
Monsieur de Pompignac is de Franse leraar van Lucia. Hij is erg over haar te
spreken en hij is vrij veeleisend voor haar. Later krijgt hij de pokken, waar
hij aan overlijdt. Lucia verzorgt hem in de laatste periode voor zijn dood.
Jamieson
Jamieson is een van de vaste klanten van Lucia. Lucia gaat aan het einde van
het boek met hem mee naar Amerika, waar ze samen een nieuw bestaan opbouwen.
Setting, perspectief, open plekken enz.
Het verhaal speelt zich op twee plekken af; in een landhuis
op het platteland nabij Venetië en in Amsterdam. Tussendoor reist de
hoofdpersoon rond, maar hier blijft ze niet al te lang waardoor het van minder
groot belang is. De twee bovengenoemde plekken contrasteren ontzettend met
elkaar. Het landhuis is een rustige plek waar Lucia opgroeit. Het landgoed
wordt omschreven als een bijna idyllische plek, waar Lucia gelukkig is en zich
eigenlijk nergens zorgen om hoeft te maken. Dit is dan ook de plek waar Lucia
nog geen ‘gebrek’ heeft en zich nog geen zorgen
hoeft te maken. Amsterdam is eigenlijk het tegenovergestelde van het
landgoed, het is er druk, vies en zeker niet idyllisch. Om te overleven moet
Lucia hier het ‘hoerenwereldje’ in, op deze manier wordt de negatieve stempel
van de plek nog extra benadrukt. Dit is ook de plek, waar Lucia te kampen heeft
met de aandoening op haar gezicht. Je kunt eigenlijk zeggen dat de plek waar
Lucia verblijft, gelijk staat aan de problemen en/of goede dingen die in haar
leven gebeuren. De setting is van groot
belang voor het gevoel en het handelen van de hoofdpersoon.
Het perspectief is van de hoofdpersoon zelf, Lucia dus.
Hierdoor krijg je meer begrip voor het handelen van Lucia. Eigenlijk zorgt deze vorm van perspectief
ervoor dat je emotioneel ‘door dit verhaal gaat’ in plaats van een objectieve
manier.
Ten slotte waren er een aantal open plekken, die ons na
afloop van het lezen zijn opgevallen. De eerste is de reden van haar aandoening
aan haar gezicht. Het verhaal begint in Amsterdam, waar ze de aandoening al heeft. Ook staat ze hier al bekend als een
vrouw die niet zo snel ergens vies van is (lees; een hoer). Dit wordt niet
letterlijk genoemd, het enige wat wordt gezegd is dat men haar liever niet
aankijkt en dat ze wel weet wat ze allemaal denken betreffende haar. Een goed
voorbeeld is als ze in het theater zit en daar Monsieur de Seingalt ontmoet. Op
dit moment weten we nog niet dat Giacomo is, sterker nog, we weten nog niet van
het bestaan van Giacomo. Dit kun je dus ook overduidelijk een open plek noemen;
‘Hij was te
welopgevoed om zijn ongemak met ons onderhoud te tonen, maar hij zorgde er wel
voor dat hij vanuit de zaal niet met mij gezien kon worden. Dat ben ik gewend.
Het kwetste mij niet en ik nam het hem niet kwalijk’. (bladzijde 17)
In dit fragment komt Monsieur de Seingalt dan wel niet
voor, maar wel wordt er duidelijk gemaakt dat Lucia niet bepaald bekend staat
als iemand waar je graag mee gezien wil worden. Waarom dit zo is, weet je
echter nog niet. Een andere open plek is als Lucia naar het spinnenhuis gaat en
daar wordt aangevallen door één van de gevangenen, hierna zegt Lucia tegen de
gevangene dat ze het heel erg voor haar
vindt. De reden waarom wordt pas later in het boek verteld, ze heeft er
namelijk ook zelf vastgezeten en deze persoon heeft haar in deze periode altijd
geholpen. Deze persoon is nu ziek geworden en Lucia vindt dat uiteraard erg.
Uiteraard zijn er nog veel meer open plekken, maar dit
vonden wij de belangrijksten.
Thema en motieven
Het thema is (in de ruimere zin) volgens ons liefde. Het verhaal draait om de
(vroegere) liefde tussen Lucia en Giacomo. Deze liefde voor elkaar, en de
manier waarop het zich uitpakte, heeft de rest van hun leven bepaald.
Gespecificeerd zou je kunnen zeggen dat het thema ‘uiterlijk’ is. Want dat heeft ervoor gezorgd dat Lucia weg is
gegaan en daarmee Giacomo in de steek heeft gelaten, met alle gevolgen van
dien.
Er zijn meerdere motieven, maar de twee belangrijkste
motieven die telkens terugkomen zijn de volgende:
Verminking:
Het belangrijkste motief dat steeds weer terug komt is verminking. Door haar
verminking is het hele verhaal op gang gekomen, en ze wordt er steeds weer aan
herinnerd dat ze verminkt is aan haar gezicht. Onder andere doordat zij slecht
aan werk komt door die verminking en niet goed wordt geaccepteerd.
Seks:
Het motief seks komt telkens terug. Ze vindt het namelijk de meest
geschikte manier om geld te verdienen, op een gegeven moment wordt ze dan ook
prostitué in Amsterdam. Ze geeft zich dan ook makkelijk over aan mannen die
seks met haar willen hebben, om hen het gevoel te geven dat ze mooi zijn, en in
de hoop dat ooit iemand haar dat gevoel ook wil geven.
Oordeelvorming
Lisan: Dit is een boek wat mij zeer heeft
aangegrepen, dit komt doordat het verhaal vanuit de ‘ik-persoon’ geschreven is.
Ik vond het hierdoor ook moeilijk om objectief naar het verhaal te kijken, je
ziet van de andere personages tenslotte maar één kant, wat meeleven met deze
personages bijzonder lastig maakt. Je kunt immers pas een goed oordeel vellen
als je de beweegredenen van alle
personen kent. Dit vind ik wel een nadeel van het boek, ik had liever gezien
dat de schrijver ‘de alwetende persoon’ was geweest. Wat is een pluspunt vind
aan het boek is dat het realiteitsgehalte van het boek, alles is in zo’n detail
geschreven dat het lijkt alsof je er echt bij bent. Wat Japin slim doet, is dat
hij het niet te gedetailleerd maakt, waardoor het niet saai wordt. Ook is de
opbouw van het verhaal erg prettig. Omdat je telkens achter nieuwe feiten komt,
wordt het verhaal steeds interessanter naarmate je verder leest. Dit gaf mij de
neiging om door te lezen. Al met al vond ik het een goed in elkaar gezet boek,
met een hoge emotionele waarde die mij persoonlijk aangreep.
Sara: Al een
lange tijd wist ik dat Een schitterend
gebrek een van de boeken zou worden die ik zou lezen voor de lijst. Toen we
konden kiezen uit de verschillende boeken voor de leesgroep, was dit boek dan
ook gelijk mijn eerste keus. En niet voor niets: ik vond het simpel weg een
prachtig boek. Het verhaal heeft erg veel indruk op mij gemaakt. Alle emoties
die werden beschreven vanuit de ik-persoon kwamen direct binnen en daardoor
kwam het karakter van Lucia heel compleet over. In tegendeel tot Lisan vind ik
het dus juist niet erg dat het verhaal wordt verteld door Lucia zelf; het is
immers ook háár verhaal. Bovendien kon je daardoor heel goed meeleven met de
beslissingen die ze heeft gemaakt en de gebeurtenissen die ze heeft ondergaan.
Naast de inhoud van het boek, is ook de schrijfstijl erg
goed en prettig. Hij drukt vaak complexe dingen in korte zinnen uit, waardoor
er veel aan je eigen verbeelding wordt overgelaten.
Tot slot vond ik de volgorde van het verhaal erg goed. De stukken verhaal
wisselde elkaar af: het ene stuk vindt plaats toen Lucia nog een jong meisje
was, het volgende stuk speelt zich af in het ‘heden’
wanneer Lucia een volwassen vrouw is. Dit stimuleert om
verder te lezen, zeker omdat de stukken soms eindigen met een soort van
‘cliffhanger’, waarna je vervolgens een heel stuk moet lezen tot er weer wordt
teruggegrepen op het desbetreffende stuk.
Dit waren een aantal punten die ik erg goed vond aan het
boek. Al met al was het een geslaagde keus om voor Een schitterend gebrek te kiezen.
Zoë:
Ik wilde dit boek al lange tijd lezen, omdat ik er erg
goede reacties op had gehoord. Toen ik hoorde dat Sara dit ook graag wilde, was
de keuze dus snel gemaakt.
In tegenstelling tot Sara en Lisan had ik erg veel moeite
om door het begin van het boek heen te komen. Ik zat niet lekker in het verhaal
en had in het begin zelfs telkens het gevoel dat de hoofdpersoon een jongen
was. Later werd dat gelukkig beter en uiteindelijk vond ik het een erg mooi
boek. De schrijfstijl vond ik prettig lezen. Net als Sara vond ik het fijn dat
complexe dingen in korte zinnen uit werden gedrukt. Het verhaal trok me erg aan
en door de open plekken bleef ik geïnteresseerd tot het einde. Ik ben blij dat
ik dit boek gelezen heb, het was een geslaagde keus!
Individueel deel
Allereerst wil ik melden dat mijn leesgroep bestond uit Sara
Visser en Zoë Pasman. Zoals je in deel A al hebt ondervonden, hebben wij ‘Een
schitterend Gebrek’ geschreven door Arthur Japin gelezen. Over het boek waren
we het gauw eens, vooral omdat het boek ons alle drie aansprak. De discussie
die wij gevoerd hebben over het boek, heb ik ook als prettig ervaren. Uiteraard
hadden wij op sommige punten een andere mening over het boek, maar dat hebben
wij op een goede manier naar elkaar over gebracht. We kwamen op het einde wel tot de conclusie
dat onze meningen zo verschilden, dat wij beter alle drie apart ons oordeel in
het verslag konden zetten. Om het beter
te maken, hadden we misschien langer moeten discussiëren, zodat we uiteindelijk
een gezamenlijke mening konden vormen. Dit is een leermoment voor eventueel
volgende leesgroep. Wat ik heb geleerd in dit proces, is dat iedereen een boek
anders kan zien en dat je op die manier ook weer op een andere manier naar een
boek kijken kan. Het is dus goed om af en toe met iemand over een boek te
praten, zodat je nieuwe inzichten betreffende dat boek krijgt. Het leesniveau
van ons boek is iets wat ik wel jammer vind, ik had namelijk graag een niveau
vijf boek gelezen (dit boek is niveau vier). In de les was ons duidelijk
geworden dat we enkel boeken mochten kiezen uit niveau drie en vier, dit bleek
later niet zo te zijn. Voor de laatste drie boeken die we moeten lezen, wil ik
zeker mijn niveau omhoog krikken. In klas zes wil ik het liefst eindigen met
‘de ontdekking van de hemel’ van Harry Mulisch. Wel lijkt het mij verstandig om
eerst een goed niveau vijf boek te lezen, voordat ik overga op een niveau zes
boek. Ik ben er echter wel van overtuigd dat dit mij lukken zal.
