leesverslag 'een nagelaten bekentenis'

algemene informatie
auteur: Marcellus Emants
titel: een nagelaten bekentenis
plaats van uitgave: Amsterdam
tijd van uitgave: onbekend
eerste druk: 1894
aantal pagina's: 230 genre
 psychologische roman

samenvatting:
'Ik ben mij ervan bewust dat deze samenvatting vrij lang is. Ik heb hiervoor gekozen, omdat er anders geen goed beeld van het verhaal kan worden geschetst.'

De hoofdpersoon, Willem Termeer, vertelt dat zijn vrouw dood en begraven is en dat hij haar heeft vermoord. Hij lijkt nogal onverschillig en vraagt zich af hoe hij zijn leven volhoudt. Hij heeft een enorme dwang te vertellen waarom hij zijn vrouw heeft vermoord, maar voor de veiligheid doet hij dit op papier. Hij begint met het verhaal van zijn jeugd. Zijn herinneringen aan deze tijd zijn alles behalve gelukkig: als schooljongen was hij laf, egoïstisch en oneerlijk. Op de hbs verveelt elke studie hem. Hij heeft totaal geen eerzucht, wat door anderen voor onwil wordt aangezien. Hij is schuw tegenover meisjes en voelt zich tussen de andere jongens ook niet op zijn plaats. Langzaam maar zeker wordt hij schuw, achterdochtig en hij durft geen beslissingen te nemen. Hij zakt opzettelijk voor zijn toelatingsexamen voor de Polytechnische School in Delft. Zijn vader reageert niet meteen kwaad maar boort Willem langzaam de grond in, waarna ook van zijn moeder een preek volgt. Wat Willem het ergste vindt is dat zijn ouders hem nooit hebben begrepen, of zelfs maar vriendelijk toegesproken. Een paar weken na een afgebroken vakantie naar Zwitserland belandt Willems vader in een gesticht en sterft daar niet veel later. Willem voelt geen enkele emotie. Hij besluit dat de mensen kennelijk gelijk hebben hem daarom te minachten. Niet lang na zijn vader sterft Willems moeder ook, aan een longontsteking. Meneer Bloemendael, een verre neef en vriend van Willems vader wordt Willems voogd. Omdat Willem besluit zijn studie niet af te maken en ook niet op zoek te gaan naar een baan, laat dhr. Bloemendael hem meerderjarig verklaren en krijgt hij een ruim inkomen. Willem gaat vervolgens op reis en komt via Brussel, Parijs en Zuid- Frankrijk in Interlaken aan, in Zwitserland. Hier ontmoet hij een zeer mooie Zweedse, die met haar moeder in hetzelfde hotel logeert als hij. Aanvankelijk lijkt het wat te worden tussen hem en het Zweedse meisje, maar een paar Amerikanen weten het goed te verpesten. Ongelukkig keert hij naar Nederland terug. Hij neemt zijn intrek in een hotel en besluit zijn levensgeschiedenis op te schrijven en naar een tijdschrift te sturen. Na een tijdje krijgt hij zijn werk terug met de mededeling dat het te onbelangrijk is. Hij vat dit op als een veroordeling van zijn leven. Willem maakt kennis met een burgemeester uit de Achterhoek, die hem een baan aanbiedt. Hij houdt het twee jaar uit in de Achterhoek en vertrekt dan met Van Dregten, een zielsverwant naar Amsterdam, omdat Van Dregten daar gaat studeren. Als Willem dertig wordt begint hij voor het eerst te denken aan trouwen omdat hij liever niet alleen wil zijn op zijn oude dag. Hij herinnert zich de dochter van de familie Bloemendael en vraagt of hij daar mag komen logeren. Hij is welkom en ontmoet Anna Bloemendael. Samen musiceren ze wat en na een aantal dagen besluit Willem zich met haar te verloven en na korte tijd trouwen ze. Na twee jaar wordt Anna zwanger. De geboorte verloopt voorspoedig en Anna is dolgelukkig. Willem kan echter geen enkele affectie voor het kind opbrengen en als het na anderhalf jaar dood gaat, voelt hij zich zelfs opgelucht. Dit neemt Anna hem ontzettend kwalijk en vanaf dit moment is er eigenlijk geen liefde meer in hun huwelijk. De nieuwe buurman, ex-predikant De Kantere, brengt hen ook niet nader tot elkaar. Hij heeft veel contact met Anna en Willem wordt jaloers. Zijn eerste gesprek met De Kantere is neutraal, maar hun tweede gesprek is sterk filosofisch en ze zijn het op bijna alle punten oneens. Vanaf dit moment gaan De Kantere en Willem vaak met elkaar wandelen en Willem legt langzaam maar zeker zijn hele leven bloot. Ook De Kantere vertelt over zijn leven, zij het in veel mindere mate, en Willem maakt uit wat De Kantere vertelt op dat ook hij had willen genieten, maar dat ook hij daar niet in was geslaagd. Ondertussen verslechtert de verhouding tussen Willem en Anna alleen maar. Willem is nog steeds jaloers op De Kantere en ook slapen hij en zijn vrouw al geruime tijd gescheiden. Willem geeft Anna’s minachting en hooghartigheid de schuld van al zijn ellende. Tijdens een opvoering van de opera Carmen waar hij in zijn eentje is ontmoet Willem Carolien en weet hij zijn verlegenheid van zich af te zetten. Carolien wordt dan een obsessie van Termeer. Bij Carolien vindt Willem zo ongeveer alles wat hij op zoveel plaatsen gezocht had. Natuurlijk had hij liever gewild dat het echte liefde was en niet voor geld, maar “is een roos minder mooi, als hij gevoed wordt met drek?” Carolien vindt het maandgeld dat Willem betaalt echter te laag en eist meer geld. Willem belooft er over na te zullen denken. De volgende dag kan Carolien hem niet ontvangen, omdat er iemand anders bij haar is. Bij zijn volgende bezoek belooft Willem het gevraagde geld te betalen als Carolien belooft nooit een ander te ontvangen. Carolien belooft dit, maar de volgende keer is de ander er weer. Willem is woedend en slaat een ruit van de voordeur in met zijn wandelstok. Hij bedrinkt zich in de kroeg en besluit bij zijn schoonvader zijn effecten op te vragen en met Carolien het land te verlaten. Als Willem thuis komt, slaapt Anna al, maar is ze vergeten haar deur op slot te doen. Willem gaat naar binnen en verbaast zich erover dat Anna niet wakker wordt. Dan ziet hij twee flessen chloraal staan en herinnert zich dat Anna dit slaapmiddel al gebruikt sinds hun kind is overleden omdat ze daardoor niet zou kunnen slapen. Hij aarzelt niet lang en laat de slapende Anna de eerste fles chloraal helemaal leeg drinken en van de tweede zoveel lepels, totdat het gevaarlijke en dodelijke slaapmiddel vanzelf terugloopt. Anna sterft nog diezelfde nacht. Iedereen denkt dat het zelfmoord is, hoewel de dokter enige bedenkingen heeft. Maar deze besluit Justitie niet te waarschuwen, omwille van de familie van Anna. Hij meldt de zelfmoord wel, maar Justitie neemt genoegen met zijn verklaring. Willem vraagt zich na de begrafenis af of hij Carolien ooit nog zal durven bezoeken.

kenmerken stroming De stroming die bij dit boek hoort, is het naturalisme. Om duidelijk te maken wat het naturalisme precies inhoudt, zal ik hierbij een aantal kenmerken van deze literaire stroming geven :
• naturalisme sluit zich aan bij het realisme, omdat alles zo natuurgetrouw mogelijk beschreven wordt.
• een naturalist gaat ervan uit dat de mens een product is van erfelijkheid, opvoeding en omgeving (determinisme)
• de tekst moet zo neutraal mogelijk zijn
• naturalisten willen niet beleren of moraliseren
• de ruimte en tijdsbepalingen zijn concreet, levensecht en realistisch
• de afloop van een naturalistisch verhaal of roman wordt bepaald door causale lijnen, vaak uitmondend in een ontnuchtering, desillusie of sterven.

kenmerken stroming binnen het boek.
Ik zal hierbij per kenmerk (genoemd in het vorige kopje) uitleggen waarom deze bij het boek passen. Ik houd hierbij dezelfde volgorde aan als bij het vorige kopje.
• In dit boek wordt uitgebreid verteld hoe de situatie zich voordoet. Om dit duidelijk aan te kunnen geven, het volgende fragment:

  'Ik zag, dat zijn baardeloze, ingevallen wangen dof rood werden, terwijl hij onrustig op zijn stoel heen en weer begon te schuiven. Zijn half toegeknepen, zwarte ogen wierpen me snelle, nijdige blikken toe; zijn rusteloze vingers schoven al de kleine voorwerpen op zijn schrijftafel van rechts naar links en vice versa (pag. 32)

In dit fragment wordt beschreven wat de vader van Willem Termeer doet als hij hoort dat Willem niet geslaagd is voor zijn examen. Dit fragment had in principe ook anders (lees korter) worden beschreven. Daarbij is dit fragment ook zeker natuurgetrouw beschreven.
  • In het boek vertelt Willem dat hij door zijn familie maatschappijschuw is geworden door zijn opvoeding, hij heeft nooit echt positieve aandacht gehad. Dit laat zien dat zijn erfelijkheid, opvoeding en omgeving hebben bepaald hoe hij nu is, namelijk iemand die maatschappijschuw is
. • De manier waarop Emants de tekst heeft vormgegeven is op een vrij neutrale manier gegaan. Kort gezegd, hij heeft grofweg opgeschreven wat er is gebeurd. Hij heeft zijn emoties niet verder de vrije loop laten gaan. Ook dit is duidelijk terug te vinden in het volgende fragment:

'Maar eindelijk nam ik ook de porseleinen lepel op, goot haar vol en bracht haar met onvaste hand tussen Anna's flauw geopende lippen. Op hetzelfde ogenblik kneep ik haar neus toe om haar tot slikken te dwingen.'(pag 206)

In de eerste instantie lijkt hier niet zoveel aan de hand te zijn, totdat je je realiseert wat er op de porseleinen lepel zit. Er zit namelijk chloraal op, dit is dan ook het moment dan Willem Anna vermoord. Je zou verwachten dat hier pagina's vol over zouden worden geschreven, dit is per slot van rekening de climax van het verhaal. Zoals te lezen is, wordt er puur verteld wat er gebeurd, zonder dat hier extra emoties aan te pas komen. Dit laat duidelijk zien dat het verhaal zeer neutraal geschreven is.
 • Dit verhaal bevat geen moraliserende of belerende elementen. Dit boek heeft bijvoorbeeld niet mijn idee versterkt dat het verkeerd is je vrouw te vermoorden. Zoals ik al vermeld heb, wordt alles enkel beschreven en omvat het dus geen moraliserende of belerende elementen.
• De situaties die geschetst worden in het boek zijn zeer realistisch en kunnen ook werkelijk gebeurd zijn. Dit is ook een kenmerk van het naturalisme.
• Het laatste punt wat genoemd is bij het kopje 'kenmerken' luidde: ' de afloop van een naturalistisch verhaal of roman wordt bepaald door causale lijnen, vaak uitmondend in een ontnuchtering, desillusie of sterven. ' Het boek eindigt op het moment dat Anna sterft, dit laat dus ook duidelijk zien dat het boek past bij de stroming van het naturalisme.

conclusie
Dit boek is in zeer grote mate een exponent van de stroming. Marcellus Emants was één van de eerste Nederlandse naturalisten. Hij was ook een voorbeeld voor de Tachtigers. In dit boek is het naturalistische aspect vooral terug te vinden in de grote deterministische invloed binnen het boek. Wat ik hiermee wil zeggen, is dat het boek erover gaat dat Willem zijn vrouw heeft vermoord door de verscheidende gebeurtenissen binnen zijn leven. Hij heeft er zelf niet voor gekozen zijn vrouw te vermoorden, dit heeft hij gedaan door alle gebeurtenissen die hij in zijn leven heeft meegemaakt en de maatschappij waarin hij woont. Dit fenomeen is zeer deterministisch. Zoals al eerder in dit verslag duidelijk is geworden is het determinisme een groot aspect binnen het naturalisme. Om deze reden, en uiteraard ook de andere bovengenoemde redenen, is boek zeker een exponent van de stroming.

bronnen
- stencil Nederlandse literatuur
- http://www.letterkundigmuseum.nl/Default.aspx?tabid=92&BiographyID=20&BiographyName=MarcellusEmants&Mode=BiographyDetails
- http://www.scholieren.com/boekverslag/41326